Εθελοντισμός: σύμμαχος ή εχθρός των εργαζομένων;

Πηγή: socialactivism.gr

Οι εθελοντές είναι άνθρωποι της «διπλανής» πόρτας. Είναι όμως και άνθρωποι της «πρώτης» γραμμής. Άτομα που παίρνουν τις ζωές τους στα χέρια τους. Συνδιαμορφωτές και «πλοηγοί» ενός κοινού οράματος για ένα καλό μέλλον. Άνθρωποι που δεν μεμψιμοιρούν, δεν σκύβουν το κεφάλι, δεν αρέσκονται να θεωρητικολογούν αλλά προτιμούν να αναλαμβάνουν δράση.

 

Ο εθελοντισμός θεριεύει στην εποχή της κρίσης. Θα τον αναχαιτίσουμε;

Καθώς βαθαίνει η κρίση, ο εθελοντισμός προβάλλεται ως η μόνη ρεαλιστική δύναμη ελπίδας. Ο εθελοντισμός είναι αναντίλεκτα κάτι παραπάνω από μία νέα κοινωνική τάση κόντρα στους χαλεπούς καιρούς της κρίσης. Είναι έμπρακτος τρόπος αλληλέγγυας ζωής και όχι μια έννοια κενή περιεχομένου. Σηματοδοτεί τον απεγκλωβισμό από τον ατομικισμό και την αναγνώριση της αξίας της συλλογικότητας. Όντας η πιο ουσιαστική συνιστώσα της Κοινωνίας των Πολιτών, επιτρέπει να εκφραστούν τα βαθύτερα αλτρουϊστικά ένστικτα προς τον πασχίζοντα συνάνθρωπο. Είναι ίσως η μόνη φερέλπιδα πρόταση για να ξεπεραστούν τα αδιέξοδα των άδικων συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Αποτελεί επομένως το βασικό όχημα για μια «άλλη» καλύτερη κοινωνία. Μια κοινωνία με λιγότερο κρατισμό αλλά χωρίς κατ΄ανάγκη περισσότερη αγορά. Με λιγότερη γραφειοκρατεία και κομματοκρατία αλλά με μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή. Οι εθελοντές με βασικό «όχημα» τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πέρνουν τα ηνία και γίνονται συνδιαμορφωτές ένα κοινού οράματος για μία καλύτερη ζωή. Ποιοί είναι όμως οι εθελοντές και ποιά τα κίνητρα τους;  

                                                                              

Εθελοντισμός: Δούναι και λαβείν 

Οι εθελοντές είναι άνθρωποι της «διπλανής» πόρτας. Είναι όμως και άνθρωποι της «πρώτης» γραμμής. Άτομα που παίρνουν τις ζωές τους στα χέρια τους. Συνδιαμορφωτές και «πλοηγοί» ενός κοινού οράματος για ένα καλό μέλλον. Άνθρωποι που δεν μεμψιμοιρούν, δεν σκύβουν το κεφάλι, δεν αρέσκονται να θεωρητικολογούν αλλά προτιμούν να αναλαμβάνουν δράση. Είναι πραγματικοί ιδεαλιστές. Θεωρούν ότι δεν υπάρχουν φραγμοί στην κοινωνική προσφορά.

Οι εθελοντές όμως δεν «δίνουν» μόνο αλλά και «εισπράτουν». Το κυριότερο κίνητρο για μια εθελοντική δράση είναι αναμφισβήτητα η ηθική αμοιβή. Εξίσου σημαντική όμως είναι η δυνατότητα μετεκπαίδευσεων και απόκτησης πιστοποίησης προυπήρεσίας. Σε αδρές γραμμές, η εθελοντική δράση επιτελεί μαθησιακή και μορφωτική λειτουργία. Ο εθελοντισμός ενισχύει ακόμη την απόκτηση κοινωνικών, επικοινωνιακών και επαγγελματικών δεξιοτήτων. Ενδυναμώνει το άτομο και δίνει νέο περιεχόμενο στη ζωή των ατόμων. Παράλληλα, ο εθελοντής διευρύνει το δίκτυο των κοινωνικών επαφών του, κάτι που μπορεί να τον βοηθήσει μελλοντικά στην εύρεση εργασίας. Κοντολογίς, ο εθελοντισμός αυξάνει τη δυνατότητα ενεργού συμμετοχής των νέων στη ζωή και την εργασία και μπορεί δυνητικά να αποτελεί πηγή μελλοντικών θέσεων εργασίας.

 Οι ΜΚΟ «αιμορραγούν», η κοινωνία πασχίζει

 αρόλα αυτά υπάρχουν πολλά σύννεφα αμφισβήτησης που σκιάζουν το βαρυσήμαντο έργο τους. Δυστυχώς, το εθελοντικό κίνημα στην χώρα μας αντιμετωπίζεται από πολλούς πολίτες με δυσπιστία και υποκρισία. Κυριαρχεί ένας ισοπεδωτικός κυνισμός. Πολλοί κάνουν λόγο για κρατικό εναγκαλισμό, άλλοι για παράνομες χρηματοδοτήσεις και διαπλεκόμενα συμφέροντα. Δεν θα ήθελα να καθαγιάσω τις Μ.Κ.Ο. Παντού υπάρχει η εξαίρεση στο κανόνα. Όμως, το να περάσει κανείς στην αντίπερα όχθη, θεωρώντας τις Μ.Κ.Ο. πηγή όλων των δεινών της χώρας είναι άποψη μυωπική. Δαιμονοποιώντας επομένως το σύνολο των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, απαξιώουμε κάθε πράξη κοινωνικής προσφοράς. Μπορούμε άραγε με τον κυνισμό αυτό να υπερβούμε τα σημερινά αδιέξοδα της κοινωνίας; Αν δεν υπάρχουν ΜΚΟ, είναι εφικτή η αυτοοργάνωση εθελοντικών δικτύων; Είναι δυνατή η εκταμίευση πόρων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για προγράμματα κοινωφελούς σκοπού όπως τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας;

 Οι οργανώσεις της Κοινωνίας Πολιτών και πάλι στο στόχαστρο

 Ένα από τα χαρακτηριστικά «χτυπήματα» που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Μ.Κ.Ο. ήταν η καθυστερήση των πληρωμών για τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας. Η υπόθεση εξελίχθηκε σε πραγματικό τραγέλαφο. Την ζοφερή πραγματικότητα της μη καταβολής των δεδουλευμένων τους καλούνται να αντιμετωπίσουν οι ωφελούμενοι στα προγράμματα αυτά. Δυστυχώς για μία ακόμη φορά στα γραφειοκρατικά γρανάζια της Δημόσιας Διοίκησης «κόλλησε» το ζήτημα της εκταμίευσης των χρημάτων.

Τις πταίει για αυτήν όμως την καθυστέρηση; Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν ευθύνονται οι Μ.Κ.Ο. αλλά ο συνήθης ύποπτος, η Δημόσια Διοίκηση. Πιο συγκεκριμένα, τα προγράμματα αυτά επιχορηγούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μέσω του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ). Συνεπώς, μιλάμε για υπαρκτά κονδύλια που προορίζονται για τον συγκεκριμένο σκοπό και όχι για να καλυφθούν άλλες «τρύπες» της κυβέρνησης. Οι δε ασφαλιστικές εισφορές πληρώνονται από τον ΟΑΕΔ. Πρόκειται δηλαδή για χρήματα που έχουν κρατηθεί από τις ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων.

Έστω και αν η κοινωφελής εργασία λειτουργεί εμβαλλωματικά, δίνοντας προσωρινή μόνο λύση στο ζήτημα της ανεργίας, στην δεδομένη περίσταση λειτουργεί ως μια «ανάσα» για εκατοντάδες υπερχρεωμένα νοικοκυριά.

Ο εμπαιγμός του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων θα πρέπει επομένως να τελειώσει. Καθώς οι δικαιολογίες για την καθυστέρηση εναλλάσονται, η κατάσταση δυναμιτίζεται. Άλλοτε έχει καθυστερήσει ο έλεγχος των δικαιολογητικών. Άλλοτε ο φόρτος εργασίας των υπαλλήλων της Διεύθυνσης Οικονομικών του Υπουργείου Εργασίας είναι απαγορευτικός για να επιταχύνθουν οι σχετικές διαδικασίες. Άλλοτε λείπουν οι αρμόδιοι υπάλληλοι. Άλλοτε η βραδύτητα οφείλεται στο γεγονός ότι τα προγράμματα αυτά είναι νεοσύστατα και δεν υπάρχει η απαραίτητη τεχνογνωσία.

Τα εμπόδια και οι δικαιολογίες μοιάζουν με «μία λερναία ύδρα», όπου όταν αντιμετωπίζεται ένα πρόβλημα προκύπτουν άλλα δυο... Η αδικαιολόγητη καθυστέρηση των πληρωμών δυναμιτίζει συθέμελα την κοινωνική συνοχή. Το σημαντικό, εν προκειμένω, δεν είναι που οφείλεται η δυσκινησία της κρατικής μηχανής, αυτή άλλωστε είναι δεδομένη επί σειρά ετών, αλλά το τι θα γίνει για να διασφαλιστεί η αξιοπρεπής διαβίωση των υπαλλήλων.

Σημειωτέον ότι επί τούτου υπήρξαν πολλές αντιδράσεις από υγιείς Μ.Κ.Ο. που συκοφαντούνται συλλήβδην για διαπλοκή. Οργανώσεις που θέλουν όντως να προσφέρουν στα πλαίσια της ανάπτυξης της κοινωνικής οικονομίας και που βλέπουν το ρόλο τους να ισοπεδώνεται καθώς αυτές καλούνται να πληρώσουν «αμαρτίες άλλων». Δυστυχώς όμως μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά...

Τα χτυπήματα για τις Μ.Κ.Ο. δεν τελειώνουν όμως εδώ. Πέρα από το έλλειμα ενημέρωσης και την γενικευμένη δυσπιστία για τους στόχους και τον τρόπο λειτουργίας τους, οι οργανώσεις εθελοντών έχουν να αντιμετωπίσουν ένα ακατάλληλο φορολογικό και νομικό πλαίσιο, που δεν επιτρέπει επ’ ουδενί να προωθηθούν οι κοινωφελείς στόχοι.

Οι Μ.Κ.Ο. καλούνται να επιβιώσουν σε χαλεπούς καιρούς. Επικρατούν συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας. Παράλληλα, ο βαθμός εθελοντικής συμμετοχής στη χώρα μας μοιάζει να είναι από τους μικρότερους στην Ευρώπη. Δυστυχώς, η Κοινωνία των Πολιτών είναι ισχνή, αναιμική, ανημπορη να αντιμετωπίσει τη γενικευμένη δυσπιστία και να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Θα την αφήσουμε να επιτελέσει το έργο της όπως ακριβώς συμβαίνει στις περισςότερες ευρωπαϊκές χώρες;

Το βασικότερο εμπόδιο όμως στην ανάπτυξη της Κοινωνία των Πολιτών είναι η ίδια η Δημόσια Διοίκηση. Η τελευταία δεν είναι σε θέση να συνεργαστεί ικανοποιητικά με αυτές τις οργανώσεις. Η ελλειπής γνώση των διοικητικών στελεχών στα θέματα που αφορούν την Κοινωνία των Πολιτών αλλά και η αδυναμία τους να κατανοήσουν τον βαρυσήμαντο ρόλο τους εμποδίζει την απρόσκοπτη λειτουργία τέτοιων οργανώσεων.